Tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam

Ngũ Vị Tôn Quan

Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, Thanh Tra
Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ
Quan Lớn Đệ Tứ Địa Phủ, Khâm Sai
Quan Lớn Đệ Ngũ Giám Sát, Tuần Tranh

Ngoài ra còn có các vị Lục Phủ Tôn Quan :
Quan Lớn Đệ Lục, Quan Lớn Điều Thất, Quan Hoàng Triệu Tường, Quan Lớn Đệ Bát Đồng Bằng Sông Diêm. Các vị Quan hay được hầu là Quan Lớn Đệ Nhị, Quan Lớn Đệ Tam, Quan Lớn Đệ Ngũ.

Tứ Phủ Thánh Chầu

Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên
Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn
Chầu Đệ Tam Thoải Cung
Chầu Đệ Tứ Địa Cung Khâm Sai
Chầu Năm Suối Lân
Chầu Lục Cung Nương
Chầu Bảy Kim Giao (Chầu Bảy Tân La)
Chầu Tám Bát Nàn (Đông Nhung Đại Tướng Quân- Vũ Thị Thục)
Chầu Chín Cửu Tỉnh
Chầu Mười Đồng Mỏ
Chầu Bé Bắc Lệ
Chầu Bà Bản Cảnh

Các vị Chầu phổ biến hay hầu bóng gồm Chầu Đệ Nhị, Chầu Đệ Tứ (thường Thủ đền, Thủ điện hầu), Chầu Năm, Chầu Lục, Chầu Bát, Chầu Mười, Chầu Bé. Ngoài ra còn một số vị Chầu Bản Đền khác cũng có hát văn, nhưng về cơ bản ít được hầu bóng hoặc là chỉ ở một địa phương hoặc vào ngày tiệc Thánh.

Tứ Phủ Thánh Hoàng

Ông Hoàng Cả
Ông Hoàng Đôi Bảo Hà
Ông Hoàng Bơ Thoải
Ông Hoàng Tư
Ông Hoàng Năm
Ông Hoàng Lục Thanh Hà
Ông Hoàng Lục An Biên
Ông Hoàng Bảy Bảo Hà
Ông Hoàng Tám Bát Nùng
Ông Hoàng Bắc Quốc
Ông Hoàng Chín Cờn Môn
Ông Chín Thượng Ngàn
Ông Hoàng Mười
Các giá Hoàng thường ngự đồng là Hoàng Bơ, Hoàng Bảy, Hoàng Mười.

Tứ Phủ Thánh Cô
sửa
Cô Cả Thượng Thiên
Cô Đôi Thượng Ngàn
Cô Bơ Thoải Cung
Cô Bơ Bông/ Cô Bơ Thác Hàn
Cô Bơ Bản cảnh:
Cô Bơ Tây Hồ
Cô Bơ Bến Bạc
Cô Tư Tây Hồ/ Cô Tư Địa Phủ
Cô Năm Suối Lân
Cô Sáu Sơn Trang
Cô Bảy Kim Giao (Cô Bảy Tân La)
Cô Tám Đồi Chè
Cô Chín Sòng Sơn
Cô Mười Mỏ Ba
Cô Bé Thượng Ngàn:
Cô Bé Đông Cuông
Cô Bé Suối Ngang
Cô Bé Tả Van
Cô Bé Lục Cung
Cô Bé Sóc,
Các Cô bé bản cảnh, bản đền khác...
Cô Bé Thoải

Các cô hay ngự đồng nhất là Cô Đôi Thượng Ngàn, Cô Bơ Thủy Cung, Cô Chín Đền Sòng, Cô Bé Thượng Ngàn, Cô Bé Suối Ngang,...

Tứ Phủ Thánh Cậu/ Hội Đồng Thánh Cậu

Cậu Hoàng Cả, Cậu Hoàng Đôi, cậu Hoàng Bơ, Cậu Bé bản đền, Cậu Bé Đồi Ngang, cậu bé Gốc Mít, Các vị thánh cậu bản cảnh, bản đền

Ngũ Hổ Thần Tướng

Năm ông hổ tượng trưng ngũ hành, được thờ dưới hạ ban để bảo vệ đền điện, giúp Mẫu bảo vệ năm phương yên bình.

Thanh Xà Bạch Xà Thần Tướng

Hai ông rắn xanh và rắn trắng, gọi là các ông Lốt, trấn giữ, bảo vệ hai bên đền, điện, phủ Thánh.


Các Vị Thần Khác

Ngoài ra cũng có nhiều vị khác được hát văn ca ngợi, và có hầu một số vị Chúa bà bản cảnh như Chúa Thác Bờ, Bà Chúa Năm Phương,...
Các thần linh kể trên là các thần linh phổ biến nhất, được đông đảo con nhang đệ tử của Đạo Mẫu công nhận thờ phụng, ngoài ra còn một số vị khác ở địa phương, cũng được đưa vào hầu bóng, thường là các vị thánh bản cảnh như Các cô, cậu bé bản đền, thủ đền thủ điện.

Phạm vi di sản phi vật thể

Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt ở 21 tỉnh thành phía Bắc Việt Nam và thành phố Hồ Chí Minh đã trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
21 tỉnh có tín ngưỡng thờ mẫu trong hồ sơ đề cử UNESCO là: Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình, Hà Nội, Thái Bình, Hải Dương, Hưng Yên, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Bắc Giang, Phú Thọ, Lạng Sơn, Hòa Bình, Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế và Thành phố Hồ Chí Minh.

Hà Nội: có 1014 di tích thờ Mẫu và 886 điện tư gia, tiêu biểu như: Phủ Tây Hồ, Đền Quan Tam Phủ, đền Rừng, đền Núi, đền Mẫu Thoải (Gia Lâm), đền Lừ, đền Sét, đền An Thọ, đền Bà Kiệu, đền Liên Hoa, đền Lưu Phái, Minh Ngự Lâu (Thanh Trì), cụm đền Đại Lộ, đền Sở, đền Dầm (Thường Tín), Đền Sòng Vọng, Lảnh Giang Vọng Từ (16 Hàng Hành), Đền Hàng Bạc (Nguyên Khiết Linh Từ), Đền Hàng Quạt (Thuận Mỹ Linh Từ),...

Ninh Bình: có 415 di tích lịch sử văn hóa thờ và phối thờ Mẫu, tiêu biểu như: Đền Dâu, đền Quán Cháo, phủ

Đồi Ngang, Đền Sòng Sơn, Đền Cửu Tỉnh, phủ Châu Sơn, đền Cô Đôi Thượng Ngàn, đền Vân Thị, đền Sầy, chùa Bái Đính cổ, đền Quèn Thạch, đền Thung Lá, đền Thung Nắng,...

Nam Định: có 352 di tích lịch sử - văn hoá thờ và phối thờ Mẫu; trong đó có 220 phủ, 16 miếu, 72 chùa phối thờ, 44 đền, đình thờ chung với thành hoàng làng, tiêu biểu như quần thể di tích Phủ Dầy (huyện Vụ Bản) bao gồm Phủ Chính Tiên Hương, Phủ Quảng Cung (Xã Yên Đồng, huyện Ý Yên), Phủ Nấp, Phủ Vân Cát, Phủ Nội Tiên Đình,...

Hà Nam: có 185 di tích thờ Mẫu, tiêu biểu như: Đền Lảnh Giang (Duy Tiên), đền Bà Vũ, đền Mẫu Cửu Tỉnh, miếu Bà Đặng Xá, miếu Hạ Đồng Lạc.

Thái Bình: Đền Đồng Bằng thờ Vua Cha Bát Hải, Đền Hưng Long thờ Quan Hoàng Bơ, Đền Thánh Mẫu thờ Đinh Triều Hoàng Hậu.

Hải Dương: Đền Đoan (Ninh Giang), Đền thờ quan Tuần Tranh, đền cổ Đông Giang Linh Từ (Trương Mỹ - TPHD), đền mẫu Kinh Câu (Tứ Kỳ) và đền Mẫu Sinh, đền Gốm, đền Dím, đền Cối Xuyên.

Hưng Yên: Đền Mẫu Hưng Yên, đền Thiên Hậu, đền Ghênh Văn Lâm, đền Bảo Châu, đền Mẫu Ba Đông, Đền Xích Đằng, Đền Đậu An,...

Hải Phòng: Phủ Thượng Đoạn, Đền Phú Xá, Đền Tiên Nga (Lê Lợi) , Đền Đông Cuông Đồng Lùn , Đền Long Sơn- Cô Chín Suối Rồng,
Đền Tiên Nga, Đền Tam Kỳ, Đền Nghè , Đền Mẫu Vừng, Đền Hoành Sơn , Đền Cây Cậy , Đền Tứ Vị Thánh Nương - Đồ Sơn,...

Vĩnh Phúc: có 60 điểm tín ngưỡng thờ Mẫu như: Đền thờ Quốc Mẫu Tây Thiên, Đền Chân Suối, Đền Thanh Sơn, Đền chúa Mán -Đông Hội, Đền Thanh Lanh,...

Bắc Ninh: Đền Tiên Du, Đền Đầm (thờ Mẫu Thoải), Miếu Cô Cam Đường, Đền Bà Chúa Tài Lộc,...

Bắc Giang: Đền Công Đồng Suối Mỡ, đền Từ Mận, đền Đà Hy, đền Phủ, đền Má, đền Bà Chúa Kho Thanh
Bình, phủ Doãn, điện Sơn Linh, đền Chúa Nguyệt Hồ, phủ Bắc Hà
Đền Cô Chín thượng, đền Ông Hoàng Bảy Thượng Thiên, đền Cô Chín Hồng Kỳ Yên Thế, Đền Cốc Lâm, Đền Chúa Then,...

Phú Thọ: Đền Tam Giang, Đền thờ Tam tòa Thánh Mẫu.

Lạng Sơn: Đền Mẫu Sơn, Đền Công Đồng Bắc Lệ, Đền Mẫu Đồng Đăng, đền Mẫu Thượng Ngàn, Đền Suối Lân, Đền Giám Sát, Đền Chầu Lục, Đền Đồng Mỏ, Đền Đèo Kẻng, Đền Suối Ngang, Đền Chúa Cà Phê, Đền Kỳ Cùng.

Hòa Bình: Đền Bồng Lai, đền Đông Sơn, đền Chúa Thác Bờ, đền Mẫu Đầm Đa, Đền Thác Bờ, Động Thác Bờ, Đền Thác Bờ cổ, động Hoa Sơn.

Lào Cai: Đền Bảo Hà, Đền Cô Tân An, đền Đôi Cô Cam Đường

Yên Bái: cụm di tích Đền Đông Cuông, Đền Tuần Quán, đền Ghềnh Ngai,...

Tuyên Quang: đền Ghềnh Quýt, đền Pha Lô, đền Đồng Xuân, đền Cảnh Xanh, đền Mẫu Ỷ La, đền Lương Quán, đền Mỏ Than, đền Lâm Sơn, đền Quang Kiều, đền Cấm, đền Ba Khuôn và đền Minh Lương, Đền Cổng Trời,...

Thanh Hóa: Đền Sòng Sơn, Đền Chín Giếng, Đền Phố Cát, Đền Rồng, Đền Nước, Đền Phủ Mỗ, Đền Mẫu Phong Mục, Đền Hàn Sơn, Đền Cây Thị(Chầu đệ Tứ), Đền Ba Bông,...

Nghệ An: Đền Ông Hoàng Mười, Đền Cờn trong - ngoài, đền Hồng Sơn, đền Cửa, đền Ngọc Điền, đền Pu Nhạ Thầu.

Hà Tĩnh: Đền Củi thờ Ông Hoàng Mười, đền Cả - Dinh đô Quan Hoàng Mười, đền Nước Lạt, Miếu Chai (Thạch Đài), đền Văn Sơn (Thạch Đỉnh).

Thừa Thiên Huế: Điện Hòn Chén, Thánh Đường Thiên Tiên Thánh Giáo.

Thành phố Hồ Chí Minh: Đền Mẫu Cửu, đền Đằng Giang, đền Chúa Lục, Đền Đại An(Chầu Mười), Đền Sòng Sơn, Đền Tiên La, Đền Bảo Hà, Đền Chúa bà Thiên Nhiên Cảnh (Thảo Cầm Viên), Đền Mẫu Thoải (Tôn Đản), Đền Đức Thánh Mẫu Phủ Dầy, Đền Ngũ Phương, Đền Chúa Thác Bờ, Miếu Nổi Phú Hòa Vạn,...

Đồng Nai: Đền Cấp Rang, Đền Sơn Lâm Đệ Nhất Chúa Bà, Đền Bảo Hà, Đền Cô Bé, Đền Thanh Lâm Linh Từ,...

Vũng Tàu: Đền Nam Bát Hải Vọng Từ, Đền Nam Sơn, Đền Bà Chúa Ống,...

Bình Phước: Đền Mẫu Chúa Bạch - Cô Bé Sóc,...

Lâm Đồng: Đền Chầu Lục, Đền Bắc Lệ .

begauhn đã viết: 17:36, 27/11/24 Tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam hay thường gọi là Đạo Mẫu (道母)

Thờ Thánh Mẫu, thờ Mẫu tam phủ, tứ phủ xuất hiện khá phổ biến và có nguồn gốc lịch sử và xã hội sâu xa. Tuy tất cả đều là sự tôn sùng thần linh nữ tính, nhưng giữa thờ Nữ thần, Thánh Mẫu, Thánh Cô, Mẫu tam phủ, tứ phủ không hoàn toàn đồng nhất
mà có sự khác biệt về quyền năng, địa vị, phân cấp thứ bậc riêng.

Tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam là một tín ngưỡng bản địa lâu đời, lấy việc tôn thờ Mẫu (Mẹ) làm thần tượng với các quyền năng sinh sôi, bảo trợ và che chở cho con người. Tín ngưỡng mà ở đó đã được giới tính hoá mang khuôn hình của người Mẹ
là nơi mà ở đó người phụ nữ Việt Nam đã gửi gắm những ước vọng giải thoát của mình khỏi những thành kiến, ràng buộc của xã hội Nho giáo phong kiến.
Ngoài ra còn có Thánh Bản mệnh là vị thần đứng đầu dẫn dắt người tu đạo đi đến với Mẹ (Mẫu) - Đấng Tối cao trong Đạo Mẫu Việt Nam – Hoàng Thiên Tiên Thánh Giáo trong tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam.

Cảm ơn anh rất nhiều vì đã chia sẻ những thông tin bổ ích về Đạo Mẫu. Những kiến thức này thật sự mở rộng hiểu biết của em và giúp em có cái nhìn sâu sắc hơn về truyền thống này.

begauhn đã viết: 17:39, 27/11/24 Vào hồi 17h15 giờ địa phương (21h15 giờ Việt Nam) ngày 1/12/2016,

tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, Cộng hòa dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” tại 21 tỉnh đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Những tài liệu văn bản ghi chép về các Thánh Mẫu thường xuất phát từ thần thoại, huyền thoại, truyện kể dân gian và đồng thời cũng có hiện tượng ngược lại là huyền thoại hóa, dân gian hóa các văn bản thần tích, thần phả.

Các truyện kể dân gian về 4 vị Thánh Mẫu: Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Địa tiên, lưu truyền trong dân gian khá phong phú, sau này một số được ghi chép lại trong các sách cổ như Việt điện u linh tập, ngoài ra còn có các truyện kể dân gian khác về các vị nữ thần được các sách sau này tập hợp và ghi chép lại.

Em căn Cô Chín, là người nóng nảy, bộc trực, thẳng thắn nhưng lại rất giàu lòng thương người. Em căn Cô Chín có trực giác nhạy bén, như thể giác quan thứ sáu luôn mách bảo đúng đắn về cuộc sống và con người.

Mỹ Nhân Quyến Rũ đã viết: 06:03, 04/01/25

begauhn đã viết: 17:39, 27/11/24 Vào hồi 17h15 giờ địa phương (21h15 giờ Việt Nam) ngày 1/12/2016,

tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, Cộng hòa dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” tại 21 tỉnh đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Những tài liệu văn bản ghi chép về các Thánh Mẫu thường xuất phát từ thần thoại, huyền thoại, truyện kể dân gian và đồng thời cũng có hiện tượng ngược lại là huyền thoại hóa, dân gian hóa các văn bản thần tích, thần phả.

Các truyện kể dân gian về 4 vị Thánh Mẫu: Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Địa tiên, lưu truyền trong dân gian khá phong phú, sau này một số được ghi chép lại trong các sách cổ như Việt điện u linh tập, ngoài ra còn có các truyện kể dân gian khác về các vị nữ thần được các sách sau này tập hợp và ghi chép lại.

Em căn Cô Chín, là người nóng nảy, bộc trực, thẳng thắn nhưng lại rất giàu lòng thương người. Em căn Cô Chín có trực giác nhạy bén, như thể giác quan thứ sáu luôn mách bảo đúng đắn về cuộc sống và con người.

Vậy thì bạn nên phát huy và duy trì , sống theo thiên hướng của họ , thi thoảng tới đền phủ nơi thờ tự họ mà xin gia hộ , tiếp sức .

begauhn đã viết: 09:02, 04/01/25

Mỹ Nhân Quyến Rũ đã viết: 06:03, 04/01/25

begauhn đã viết: 17:39, 27/11/24 Vào hồi 17h15 giờ địa phương (21h15 giờ Việt Nam) ngày 1/12/2016,

tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, Cộng hòa dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” tại 21 tỉnh đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Những tài liệu văn bản ghi chép về các Thánh Mẫu thường xuất phát từ thần thoại, huyền thoại, truyện kể dân gian và đồng thời cũng có hiện tượng ngược lại là huyền thoại hóa, dân gian hóa các văn bản thần tích, thần phả.

Các truyện kể dân gian về 4 vị Thánh Mẫu: Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Địa tiên, lưu truyền trong dân gian khá phong phú, sau này một số được ghi chép lại trong các sách cổ như Việt điện u linh tập, ngoài ra còn có các truyện kể dân gian khác về các vị nữ thần được các sách sau này tập hợp và ghi chép lại.

Em căn Cô Chín, là người nóng nảy, bộc trực, thẳng thắn nhưng lại rất giàu lòng thương người. Em căn Cô Chín có trực giác nhạy bén, như thể giác quan thứ sáu luôn mách bảo đúng đắn về cuộc sống và con người.

Vậy thì bạn nên phát huy và duy trì , sống theo thiên hướng của họ , thi thoảng tới đền phủ nơi thờ tự họ mà xin gia hộ , tiếp sức .

Cảm ơn anh đã chia sẻ và gợi ý. Em sẽ cố gắng phát huy và sống theo đúng thiên hướng của mình. Việc đến Đền, Phủ để xin gia hộ cũng là một ý hay, em sẽ cân nhắc và thực hiện khi có dịp. Thực sự cảm ơn anh đã quan tâm và hướng dẫn!


Người có căn đồng thì phải tu.
Có câu: "Thứ nhất tu tại gia, thứ hai tu chợ, thứ ba tu chùa." Điều này nghĩa là, trước hết phải tu tại gia. Tu tại gia không chỉ là sống hòa thuận, đối xử tốt với người thân, mà còn là sự hiếu kính với cha mẹ, đoàn kết và giúp đỡ anh chị em, yêu thương và chỉ dạy con cái biết kính trên nhường dưới.
Tu tại gia còn là nhất tâm thờ phụng gia tiên tiền tổ. Bà Tổ Cô chính là cầu nối linh thiêng, là người bẩm tấu những ước nguyện của em với Tiên Thánh, và cũng là người đồng hành cùng em trên con đường tu tập. Vì vậy, việc thờ cúng gia tiên không chỉ là bổn phận mà còn là cách thể hiện lòng biết ơn sâu sắc. Sự kính trọng và chăm lo hương khói gia tiên sẽ mang lại phước lành, gia tiên phù hộ, hướng đạo để mọi việc hanh thông và thuận lợi trên con đường tu hành.
Nếu em chỉ chăm đi lễ Đền Chùa mà lơ là việc hương khói và kêu cầu gia tiên, thì chắc chắn những lễ bái ấy không thể viên mãn. Bởi mọi sự tu tập đều bắt đầu từ lòng hiếu thảo và sự gắn bó với cội nguồn.
Tu không chỉ là lễ bái ở chốn đông người, mà trước hết phải là sự thành tâm ngay trong gia đình mình!