Tố Uyên nói về Xuân Quỳnh:
“Lúc đó tôi nổi tiếng quá, như là một cái gì đó trùm lên Vũ. Mà lúc đó Vũ chưa đạt được nhiều trong sự nghiệp, Vũ buồn, Vũ nghĩ tiêu cực. Nếu Vũ nhẫn nại một chút thì mọi việc đã suôn sẻ, đẹp đẽ. Nếu Vũ nhẫn nại một chút thì…
Về chuyện Tố Uyên và Lưu Quang Vũ chia tay, có người nói rằng, nguyên nhân đổ vỡ là vì Tố Uyên nổi tiếng, không quan tâm chia sẻ với chồng, trong khi Lưu Quang Vũ lại tìm được điều đó ở Xuân Quỳnh...
Anh Vũ là người rất thương vợ thương con. Không phải vì cảm thấy vợ ít quan tâm, ít chia sẻ mà tìm đến Xuân Quỳnh đâu.
Lúc đó tôi gian nan quá, công việc nhiều rồi bị người ta ghen ghét, "đấu đá", tôi thấy mệt mỏi, ức chế… Vũ bảo “Anh không làm được gì cho em cả”. Vũ cảm thấy mình không làm được gì đỡ tôi, không làm gì cho vợ cho con nên tự Vũ xa tôi đi để hoàn thiện mình, “để xứng đáng với tình yêu của em” vì lúc nào Vũ cũng cảm thấy kém tôi.
Lúc đó Vũ là người cầm bút độc lập, đấu tranh. Còn tôi muốn hoàn thành một bộ phim thì phải làm việc với rất nhiều người, đạo diễn, họa sỹ, quay phim… Vũ không muốn cho tôi đi công tác nhiều.
Vũ bảo “chúng mình khác nhau quá. Một trong hai chúng ta đứng dưới ánh sáng mặt trời. Em thì cần có con còn một mình anh, anh cũng viết được”.
Sau đó, Vũ viết một cái thư cho tôi, ý là giận, muốn chia tay. Lúc đó, chiến tranh, nhiều cái bộn bề lắm. Mà tôi cần người đàn ông có thể chia sẻ. Khi Vũ nói thế, tôi lại không nói được. Tôi dại! Mà gặp Xuân Quỳnh thì cô ấy ghê gớm quá.
Tố Uyên và bố chồng Lưu Quang Thuận (bên phải), Lưu Quang Vũ (bên trái) những ngày hai người còn cháy gan cháy ruột vì nhau.
Tố Uyên có trách Xuân Quỳnh không?
Trách chứ. Tất nhiên là tôi trách trong thầm lặng của tôi. Nhẽ ra Quỳnh phải hiểu con người sống phải như cột mốc cây số ấy, quan hệ phải biết đến đâu là điểm dừng.
Người ta không biết cứ nói tình yêu của Xuân Quỳnh với Lưu Quang Vũ mới là tình yêu đích thực, nhưng không bao giờ có tình yêu nào long lanh, tốt đẹp lại xây dựng trên sự đau khổ của người khác cả.
Xuân Quỳnh đã có chồng con rồi, sau đó bỏ chồng và chen ngang vào gia đình một người khác nhưng không được mới quay sang nhà tôi. Quỳnh ở ngay cạnh phòng vợ chồng tôi trong khu tập thể. Quỳnh vừa là bạn văn vừa là chị thế nên Vũ bảo, thi thoảng để Quỳnh sang nhà chơi, nấu cơm ăn chung cho vui, sợ Quỳnh buồn. Rồi Xuân Quỳnh “lấn quá”. Lúc đó, tôi trẻ nên tự ái. Còn Vũ thì dại dột.
Trong cuộc tình với Lưu Quang Vũ, Tố Uyên có điều gì ân hận không?
Có lần tôi với Vũ đạp xe đạp đi chơi, Vũ nói muốn hai đứa quay lại với nhau. Rồi những lần Vũ sang đây chơi, Vũ đều nói nhẹ nhàng ý tứ cả. Tính Vũ thế. Đúng ra, năm 1985, 1986 là đã về với nhau rồi. Nhưng… cô Quỳnh cũng níu kéo ghê quá. Nếu cô Quỳnh “thả” ra thì vợ chồng vẫn về với nhau bình thường.
Ngay cả khi hai đứa đã bỏ nhau rồi, nhưng tôi và Vũ vẫn nói chuyện, vẫn đạp xe đi chơi. Mà lúc bỏ nhau, Vũ bảo “em với anh có giấy tờ cũng thế mà không có giấy tờ cũng thế, chúng mình thì cần gì” nên thôi nhau rồi mà nhiều thứ vẫn bình thường…
Nghe nói, một tay Tố Uyên lo toan mọi việc, từ nuôi con đến xây nhà riêng… Cứ một mình thế cô không tủi thân sao?
Tủi thân nhiều chứ. Mọi việc mình cứ gánh vác hết. Vừa là đàn ông, vừa là đàn bà. Người đàn ông đi cứu người này người kia, họ giải phóng được một thế hệ, còn người đàn bà biết giáo dục, biết dạy dỗ con cái là cứu được mấy thế hệ. Vai trò của người phụ nữ rất là lớn.
Lưu Minh Vũ gần như là niềm an ủi cuối cùng trong cuộc tình với người đàn ông tài hoa, kịch tác gia Lưu Quang Vũ, nhất là ở cuộc tình này, chỉ còn mình Tố Uyên đau đáu với hạnh phúc lẫn oán hờn...
Nhưng nếu người phụ nữ cứ làm quá nhiều việc như thế thì bản thân họ một lúc nào đó sẽ cảm thấy quá sức còn người đàn ông lại không thấy được vai trò của mình trong gia đình. Có khi nào vì Tố Uyên cứ “tham lam” gánh vác mà vai trò của Lưu Quang Vũ bị lu mờ...?
Nhiều lúc tôi cảm thấy quá khổ. Cho nên tôi rất cần người đàn ông biết thông cảm. Anh Vũ lúc đó còn quá trẻ. Đầu tiên, tôi chỉ là người lo toan thôi. Hơn nữa là lúc đó tôi nổi tiếng quá, như là một cái gì đó trùm lên Vũ. Mà lúc đó Vũ chưa đạt được nhiều trong sự nghiệp, Vũ buồn, Vũ nghĩ tiêu cực. Nếu Vũ nhẫn nại một chút thì mọi việc đã suôn sẻ, đẹp đẽ.
Bị Xuân Quỳnh đánh ghen
Có phải vì yêu Lưu Quang Vũ quá nên đến nhiều năm sau đó Tố Uyên không đón nhận người khác?
Bản thân mình vẫn dùng dằng, đàn bà mà, dễ tha thứ lắm. Tôi không đón nhận ai vì tôi sợ khổ. Không phải vì so sánh với Vũ và thấy họ kém Vũ mà không đón nhận.
Mỗi người ở một thời điểm khác nhau, nhưng người phụ nữ làm lại cuộc đời khó hơn người đàn ông. Tìm được người hiểu và chia sẻ với mình đâu có đơn giản. Vũ nhận ra khát vọng của tôi quá lớn, Vũ hiểu nhưng không đồng hành được.
Gần như Tố Uyên tự đặt mình sống ở một cái “tầm” khác nên nhìn mọi người bé lại. Có phải vì thế mà Lưu Quang Vũ không đồng hành cùng Tố Uyên được?
Tôi tiếc là nhiều người không hiểu mình. Có thể là Vũ nghĩ nhiều đến việc tự hoàn thiện bản thân, với lại tư duy lúc đó chưa tới. Vũ bị dùng dằng giữa bên này, bên kia. Làm thế nào để trọn vẹn với vợ mà cô kia cũng thông cảm… Nhưng với Vũ, lúc đó chỉ có làm việc. Vũ làm việc để hoàn thiện mình và để nói với người xưa rằng, đấy, anh là người như thế!
Nhưng Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ vì nhau rất nhiều đấy thôi. Người ta bảo, tình yêu đó làm cả hai người “chín” hơn và nâng cánh cho nhau…
Tôi nghĩ là người ta chỉ chấp nhận nền móng đầu tiên, còn cô Quỳnh chỉ là cái gì thêm dấm thêm ớt vào thôi. Người ta sẽ nhắc đến người vợ đầu tiên, người chồng đầu tiên, người tình đầu tiên bởi vì nó trong sáng. Còn với Xuân Quỳnh lúc đầu cũng chỉ là tình chị em, tình bạn viết, còn sau này có một chút tình yêu, nhưng đó là một phút nào đó Vũ bị lỏng ra.
Tôi ra đi một cách êm đềm cũng như cái bít-tông đẩy Vũ hoàn thiện mình, suy nghĩ về cuộc sống và cất cánh cho kịch, cho văn chương. Bởi vì lúc đó tôi đã là nghệ sĩ nổi danh.
Nhưng Xuân Quỳnh mới là người sau cuối… và người ta vẫn bảo, người cuối mới là người quan trọng?
Có trách thì trách Xuân Quỳnh, vì chị là người lớn tuổi, chính ra chị phải khuyên răn và có điểm dừng chứ không thể thấy gia đình em như thế lại… lấy về cho chị.
Xuân Quỳnh sang tận đây đánh ghen và bắt tôi phải lấy ai đấy đi cho xong, chứ không chịu dùng dằng, không cho Minh Vũ chạy đi chạy về.
Vì thế tôi đi lấy người khác, nhưng chúng tôi chỉ ở với nhau 1,2 năm. Cuộc sống với người thứ hai không vui vẻ nên Vũ càng thông cảm với tôi.
Nếu lần đó Vũ và Quỳnh không mất vì tai nạn thì về cũng chia tay rồi. Vì trước khi đi Vũ cũng gặp tôi và muốn hai đứa quay lại với nhau cho mọi thứ ổn định. Đám cưới tôi và Vũ, Quỳnh còn đến quét nhà, bày kẹo, đón khách, các thứ… lúc đó vẫn là bà chị. Còn sau này đám cưới của Quỳnh và Vũ chỉ có 3, 4 người thôi.
Trong tình duyên, Tố Uyên không hạnh phúc. Cả trong sự nghiệp, Tố Uyên cũng không hề gặp may, cho dù cô nổi tiếng từ thuở 13 và hai lần vào tuyến lửa biểu diễn cho thương binh xem...
“Của Xê-da hãy trả lại cho Xê-da”!
Tố Uyên không sợ người ta nói mình ghen thái quá với người đã mất?
Sống tôi còn chẳng ghen thì chết rồi tôi ghen làm gì. Tôi không có chữ ghen trong người.
Vậy mối quan hệ của cô với nữ sỹ Xuân Quỳnh sau này như thế nào?
Tôi gọi Quỳnh bằng cô xưng cháu, Quỳnh hơn tôi gần chục tuổi. Khi Vũ lấy Xuân Quỳnh, tôi hiểu và thông cảm cho Vũ. Thậm chí khi Quỳnh đẻ tôi còn mang sữa, mang quần áo trẻ con lên tặng. Khi Quỳnh chửa vượt mặt, tôi còn xách nước cho. Chúng tôi ở cùng một khu tập thể mà.
Có lần Xuân Quỳnh ốm thập tử nhất sinh, Vũ bảo “Em lên chăm Quỳnh, nó ốm lắm!”. Tôi lên chăm sóc, giặt giũ quần áo cho Quỳnh. Tôi gọi xích-lô để Vũ đưa Quỳnh đi bệnh viện, mình ở nhà nấu cơm chiều cho các em và gia đình”.
Tố Uyên nghĩ thế nào về cái kết cuộc đời mình?
Tôi không nghĩ đó là một cái kết có hậu đâu. Tôi là người sống nhân hậu, nhường nhịn, chịu thiệt thòi, có trí tuệ… Đáng ra tôi phải được hạnh phúc, nhưng tôi không có gì cả. Tất cả những gì tôi có là sự rèn luyện của chính mình mà được.
Ngay cả cái danh hiệu NSƯT mà báo chí vẫn gọi là vì mọi người nhớ tới những cống hiến của tôi cho điện ảnh, cho sân khấu kịch, cho Đài… mà gọi, chứ người ta “chưa trả” cho tôi đâu. Hai lần tôi đi tuyến lửa đều trong năm Mậu Thân, 1968, cái lúc mà chiến tranh ác liệt nhất. Đến giờ tôi vẫn băn khoăn là tại sao họ vẫn chưa trả cho tôi những gì họ đã lấy! “Của Xê-da hãy trả lại cho Xê-da”
Cảm ơn NSƯT Tố Uyên!
