Trích từ tác phẩm Quân Vương của người được coi là cha đẻ của khoa lý luận chính trị hiện đại Machiavelli.
Tôi không biết có bao nhiêu người đã và vẫn cho rằng mọi sự việc trên thế giới này đều do Chúa Trời và số phận định đoạt, còn con người với trí tuệ của mình không những không thể kiểm soát được số phận mà thậm chí còn không thể đối phó được với số phận. Vin vào lý do này, họ cho rằng hãy để mặc số mệnh quyết định tương lai.
Quan điểm này thậm chí còn có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn trong thời đại của chúng ta do những biến động lớn lao xảy ra hàng ngày đã vượt quá sự suy đoán của con người. Đôi lúc, khi nghĩ đến những điều này, tôi cũng phần nào nghiêng về ý kiến đó.
Tuy nhiên, quyền tự định đoạt của chúng ta sẽ không mất đi, tôi xét thấy sự thật là số phận chỉ chi phối một nửa hành động của chúng ta, một nửa hoặc gần một nửa còn lại do chính chúng ta quyết định. Và tôi xin được so sánh số phận với những dòng sông mang theo sự tàn phá, khi nổi giận chúng tràn ngập đồng bằng, quật đổ cây cối và nhà cửa, cuốn trôi đất cát, ai ai cũng phải tháo chạy, ai ai cũng phải chịu sự thịnh nộ của chúng mà không có cách gì chống đỡ được.
Nhưng cho dù thiên nhiên có như vậy cũng không có nghĩa là khi trời quang mây tạnh, chúng ta lại không phòng bị trước bằng cách đắp đê và khơi mương để khi nước lại dâng lên thì dòng nước có thể bị dẫn đi nơi khác hoặc bớt phần ghê gớm. Số phận cũng như vậy thôi, sẽ thể hiện sức mạnh tàn bạo khi không gặp sự kháng cự; và số phận sẽ tấn công những nơi nó biết không hề đắp đê hay đào kênh.
Và khi ngài xem kỹ nước Italia, cội nguồn của vô vàn biến động cũng như của dân tộc đã tạo nên những biến động đó, ngài sẽ thấy đây là một đất nước không hề có đề bao và chẳng có lấy một thành lũy. Nếu như nước Italia được bảo vệ bằng những lực lượng cần thiết, giống như Đức, Tây Ban Nha và Pháp, thì nước lũ đã không thể gây ra những đổi thay ghê gớm hay thậm chí cũng đã không có nước lũ tràn về. Tôi cho rằng thế là khá đủ khi nói một cách tổng quát về số phận.
Đề cập sâu hơn vào những vấn đề cụ thể, tôi nói rằng người ta chứng kiến một quân vương thành công hôm nay nhưng ngày mai lại lụi tàn mà không hề có thay đổi nào về tính cách hay bất kỳ nguyên nhân nào đã thảo luận ở phần trước.
Nghĩa là vị quân vương nào hoàn toàn dựa vào số phận sẽ thất bại ngay khi số phận đổi thay. Tôi cũng tin rằng ai biết lựa theo thời thế mà hành động là người thành công và tương tự như vậy, người nào hành động không hợp thời sẽ chuốc lấy tai họa.
(còn tiếp)
.