THANH NGA - số phận, tình duyên
HUỲNH CÔNG MINH - NGUYỄN PHƯƠNG
“Mỹ nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu”
(cổ thi)
[blockquote]Bài viết này chỉ là những nét điểm xuyết về cuộc đời của một nghệ sĩ nổi danh tài sắc, từng được các ký giả kịch trường thời ấy tôn vinh là “Nữ hoàng sân khấu”. Nhưng cũng vì quá nổi tiếng, quá đẹp, quá tài danh nên cô cũng nếm trải nhiều hệ lụy, đa đoan…
[/blockquote]
[blockquote]
Tác giả Nguyễn Phương là soạn giả của đoàn Thanh Minh Thanh Nga, theo sát đoàn trong nhiều năm, nên những tư liệu anh cung cấp về Thanh Nga là sự trải nghiệm và cảm xúc của anh khi cùng làm việc với cô. Đây là những dòng viết đầy sự trân trọng và yêu thương với một nghệ sĩ mà anh vô cùng yêu dấu…
Tác giả Huỳnh Công Minh từng được bà bầu Thơ giao trách nhiệm chụp ảnh cho đoàn Thanh Minh Thanh Nga (TMTN) trong suốt hơn chục năm, nên cũng giống như Nguyễn Phương, anh có điều kiện gần gũi và có một cái nhìn khá khách quan về nhiều sự kiện quanh Thanh Nga thời ấy. Về mối tình lãng mạn của Thanh Nga với Tài (Hai Vũ), trong đoàn ai cũng biết, nhưng mối tình lãng mạn với soạn giả Hà Triều thì đây là câu chuyện thầm kín giữa hai người mà nhiều năm sau Hà Triều mới thổ lộ cùng Huỳnh Công Minh. Thiển nghĩ đây cũng là một mối tình đẹp và tôn tạo thêm nhân cách của người nghệ sĩ tài danh này… nên chúng tôi cũng đăng tải để bạn đọc hiểu thêm Thanh Nga…
[/blockquote]
Kỳ 1
Mối tình đầu

Thanh Nga lúc 14 tuổi
Khi Thanh Nga lên đến đỉnh đài danh vọng, biết bao chàng công tử hào hoa trong giới giàu sang, quyền thế bắt đầu làm quen, mong làm chủ đóa hoa tài sắc nhưng dường như danh vọng ngày càng cao thì hệ lụy càng nhiều?….
Năm 1959, sau khi Thanh Nga nhận được Huy chương vàng giải Thanh Tâm, hằng đêm có một chàng tự nhận là vô danh, đem đến phòng vé đoàn TMTN, một đóa hồng nhung rực rỡ gửi tặng Thanh Nga… Cả tháng trời liên tục, buổi sáng khi tập tuồng và buổi tối trước khi tập hát, hoa hồng vẫn được gửi đến Thanh Nga trong sự im lặng. Lúc đầu Thanh Nga không quan tâm đến vì khán giả gửi thơ và tặng quà cho cô rất nhiều. Có những món quà rất đắt tiền như nữ trang, y phục thời trang… nhưng một đóa hồng nhung đều đặn mỗi sáng mỗi tối là điều khiến cho Thanh Nga phải thắc mắc, tò mò.
Bà Bầu Thơ nói với tôi: “Chú Ba, chú để ý dùm coi ai đã gửi tặng hoa cho Thanh Nga. Khi gặp, chú mời vô sân khấu cho Thanh Nga nói cám ơn. Làm thinh hoài, người ta nói là con Nga nó làm phách”.
Trong khoảng thời gian này, tôi đối với gia đình Thanh Nga gần như người trong thân tộc. Vợ tôi thay mặt Thanh Nga đọc hàng trăm thư và trả lời thay cho Thanh Nga, Thanh Nga chỉ ký tên và với những người quen biết thì vợ tôi phác thảo bức thư trả lời, Thanh Nga chép lại và ký tên. Không phải Thanh Nga coi thường khán giả nhưng nếu mỗi ngày phải đọc và hồi âm vài trăm bức thơ đó cũng đủ kiệt sức chết rồi, thì giờ đâu để học tuồng, thì giờ đâu để nghỉ ngơi hầu tối đến đi hát? Do đó vợ tôi bỗng trở thành thư ký riêng của Thanh Nga. Thanh Nga hỏi tôi người tặng hoa hồng nhung có ngụ ý gì? nếu yêu thì phải có vài chữ nói rằng yêu, nếu chỉ là hoan nghênh nghệ sĩ thì chắc là không phải. Tôi đưa tiểu thuyết Trà Hoa Nữ bảo Thanh Nga đọc thì sẽ hiểu.

TNga (16t) trong vai hoàng hậu Mã Nhi Nương Bửu
Vào một tối thứ bảy đẹp trời, anh chàng si tình lại mang hoa đến tặng Thanh Nga, tôi chờ sẵn và mời anh theo tôi. Anh có vẻ bỡ ngỡ, nhưng tôi săn đón mời mọc chân tình, anh bèn theo tôi vào hậu trường. Đó là một chàng rất đẹp trai, mặc âu phục sang trọng. Khi gặp bà bầu Thơ và Thanh Nga, anh tự giới thiệu tên Nguyễn Văn Tài bí danh là Hai Vũ, tốt nghiệp bằng Cao học Thương mãi ở Pháp, hiện là chủ nhiệm báo Phòng Thương mãi Sài Gòn. Anh Tài lúng túng không biết khởi đầu câu chuyện với Thanh Nga như thế nào. Thanh Nga tinh nghịch hỏi: Bộ anh Tài có kiosque bán hoa hả?.
Tài bất ngờ trước câu hỏi của Thanh Nga nên vội vàng đính chính: Tôi… tặng hoa là vì…, rồi anh xoa xoa hai tay, ngượng ngùng, không biết nói gì nữa.
Thanh Nga lại nói: “Nga đâu phải là Trà Hoa Nữ mà mỗi ngày anh Tài tặng Nga một đóa hồng? Đời của Trà Hoa Nữ buồn thảm lắm, Nga không muốn đời Nga giống như Trà Hoa Nữ đâu…”
Tài đỏ mặt bối rối xin lỗi và đứng ngây người trước vẻ nhí nhảnh của cô gái. Bà Bầu Thơ tế nhị, nói xen vào:
“Chú Ba, chú ghi hai số ghế rồi chú nói với cậu Tài xuống khán phòng xem Nga hát”. Rồi bà quay sang Tài, nhỏ nhẹ: “Cháu đừng tặng hoa mỗi ngày, mất công lắm. Cháu thích xem Thanh Nga hát thì bác mời cháu mỗi đêm đến xem, vậy được hông?”.
Sau buổi đầu gặp gỡ. Thanh Nga rất có cảm tình với Tài, thấy anh có vẻ rất thành thật và lãng mạn, giống như những nhân vật mà Nga đọc trong tiểu thuyết. Tài có nhiều dịp đến sân khấu, xem Thanh Nga hát, thỉnh thoảng góp ý với bà bầu Thơ về việc quảng cáo của đoàn hát hay về tuồng tích, về diễn viên…
Tình cảm của Thanh Nga vừa chớm nở thì bỗng nhiên Tài mất tích. Sau hiểu ra mới biết Tài là Đảng viên Đảng Cộng Sản Pháp, về Việt Nam hoạt động bị lộ, kịp thời vô khu. Và cũng bắt đầu từ đó, dù không còn nhìn thấy bóng dáng người xưa, nhưng trên bàn phấn hóa trang của Thanh Nga, mỗi đêm đều có một đóa hồng nhung… do cô tự đặt mua cho chính mình để nhớ người đi xa.
Thời gian này cô vào vai Loan trong vở Đoạn tuyệt, mối cảm hoài sâu kín của cô trong đoàn ai cũng hiểu, dù không ai nói ra. Nhân vật Loan đã vận vào cuộc đời cô, và có lẽ cô đang tự ví mình như Loan và Tài là Dũng, người con trai đã gạt bỏ tình riêng để đi theo nghĩa cả. Và Thanh Nga lần đầu tiên đã trải lòng mình trong những câu thơ đầy ý nghĩa đăng tải trên tập Giai phẩm của đoàn Thanh Minh Thanh Nga lúc bấy giờ:
Một ngày xa lắm
Một sớm xa rời miền cát trắng
Bùi ngùi trông lại hướng rừng xanh
Nửa tình lưu luyến chân mây ấy
Còn nửa theo tôi đến thị thành.
Tôi dẫm chân lên giữa bụi đời
Nào biết ra sao tự ý trời
Những lúc tưởng mình vui hạnh phúc
Nào ngờ ray rứt trái tim côi.
Đọc mấy lời thơ gửi đến tôi
Bao nhiêu sầu mộng ý xa xôi
Buồn thương khó thốt nên lời lẽ
Vì cánh chim xanh rẽ lối đời.
Bên gối tôi thương đấng mẹ hiền
Nửa đời sương phụ lỡ làng duyên
Vì con, mẹ giữ tròn danh tiết
Và cũng vì con gánh lụy phiền
Rồi đây giữa biển đời giông tố
Ai lái con thuyền tiếp mẫu thân
Ai xẻ ngọt bùi lau nước mắt
Cho lòng mẹ vợi chuyện phong trần
Từ đây em ép lòng xuân lại
Vì đám em thơ, đấng mẹ hiền
Ai đó yêu em xin ráng đợi
Một ngày xa lắm… mới nên duyên.
Một ngày xa lắm ấy đã không đến với người con trai đi làm cách mạng còn gửi lại tình yêu cho nàng. Theo lời của Chí Tiên, em út Thanh Nga kể lại: “Trong những mối tình của chị ba, mà tụi em có dịp được chị ba kể cho nghe, Tài là người được chị kính trọng nhất, bởi anh ấy đã xem nhẹ tình riêng trước nhiệm vụ cao cả mà anh đã chọn là tình yêu Đất nước; chị đã thật sự xúc động và khóc nhiều khi nghe anh đã hy sinh trước ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng…”
Hồng nhan đa truân
Cậu Ba Th., con của bà chủ bút báo Sài Gòn Mới rất say đắm Thanh Nga. Khi ông bầu Nghĩa mất, ông có để lại vở tuồng Thầy cai Tổng Bồi. Bà Bầu Thơ cho dàn dựng vở tuồng này trong dịp giỗ đầu của chồng. Để lấy lòng Thanh Nga và bà bầu Thơ, cậu Ba Th. kéo nguyên một “ê kíp” chuyên viên của nhật báo Sài Gòn Mới tới giúp việc dàn dựng tuồng này.

TNga - Phùng Há - Năm Châu trong vở Vợ và tình, soạn giả Năm Châu
Anh Hồng Sơn, phụ trách trang kịch trường của tờ báo, chịu trách nhiệm quảng cáo tuồng, viết nhiều bài báo, đăng nhiều kỳ để quảng cáo Thanh Nga và ngợi khen tài điều khiển gánh hát của bà bầu Thơ. Hai anh họa sĩ tài ba nhất của tờ báo là họa sĩ Phan Phan và Lê Minh tới giúp vẽ quảng cáo “mặt tiền” và vẽ tranh cảnh. Anh Lâm Kế Nghiệp, con của nhà thuốc tây Lâm Kế Tổ, gần rạp Quốc Thanh, bạn học của Ba Th. tới giúp hóa chất để làm mây, khói thay cho việc sử dụng ánh đèn như từ trước đến nay. Mọi chi phí do cậu Ba Th. lo hết. Và để bảo đảm tuồng ăn khách, Ba Th. bỏ tiền ra mua toàn bộ vé hát trong một tuần lễ đầu để phát cho nhân viên của tờ báo Sài Gòn Mới.
Đêm đêm Ba Th. tới hậu trường gánh hát TMTN, ngồi kế bà bầu Thơ, hoặc kế bên bàn phấn hoá trang của Thanh Nga chuyện trò và sẵn sàng chi trả mọi chi phí liên quan tới vở tuồng, nhưng toàn bộ tiền thu của đêm hát vẫn thuộc về bà bầu Thơ. Tất nhiên, mọi người đều hiểu vì sao mà cậu Ba Th. làm như vậy…. Nhưng dù được giúp đỡ hết sức nhiệt tình như vậy, bà bầu Thơ vẫn lặng thinh, đêm đêm ngồi ăn trầu, xỉa thuốc nhìn về phía Ba Th. để coi anh ta hành động ra sao, xử sự với anh em trong gánh hát như thế nào. Còn Thanh Nga, chỉ sau tuần lễ đầu, cô đã tỏ ý khó chịu vì cung cách vung tiền ra với thái độ “bầu gánh” của anh. Ba Th. tặng cho Thanh Nga rất nhiều món quà đắt tiền từ nữ trang, dàn máy hát stéréo hiệu National đến tủ áo, máy lạnh…
Có một hôm Ba Th. ngồi kế bàn hoá trang của Thanh Nga, tôi và Lê Khanh bước vào, Lê Khanh tính hay ồn ào, thấy mỗi ngày Thanh Nga vẫn có một đóa hồng nhung để trên bàn phấn, anh ta hỏi:
- Ủa! Thanh Nga vẫn thích hoa hồng như trước à?.
Thanh Nga cười: - Dạ… “Người ta” tặng cho con một đóa hoa hồng, của ít thôi mà sao con không quên người ta được…
Đêm đó cậu Ba Th. có vẻ thấm đòn… “Người ta tặng ít thôi mà Thanh Nga không quên… còn cậu ta tặng nhiều quá, sao Thanh Nga không để ý?”. Về nhan sắc, ai cũng công nhận Thanh Nga có một sắc đẹp hiền hòa, não nùng, sang cả ngoài đời cũng như trên sân khấu. Các em học sinh đến rạp xin ảnh, xin chữ ký của Thanh Nga, có em nói: - Chị Nga đẹp quá, chị đẹp như bà tiên trong truyện cổ tích. Thanh Nga cười, nói không thích làm bà tiên. Các em hỏi tại sao? Nga nói - Vì chị sợ già. Bà tiên thì chắc phải già lắm. Các em nói: - Ừ phải! Chị làm chị tiên của tụi em.
Thường xuyên trên các bìa báo, đặc san, lịch đăng ảnh Thanh Nga rất nhiều. Trong công chúng, Thanh Nga là một ngôi sao đặc biệt được cả giới trí thức và bình dân ngưỡng mộ. Từ thành thị đến thôn quê, gần như đi đâu tôi cũng thấy ảnh cô được lồng khuôn, treo trang trọng trong nhà.
Vì vậy, vào thời đó, không ai lấy làm lạ khi biết nhiều sĩ quan cao cấp, nhiều công chức cao cấp, nhiều triệu phú đắm say theo đuổi Thanh Nga.
Nhưng hồng nhan đa truân! Chuyện tình duyên của Thanh Nga gặp nhiều trắc trở. Những ông có địa vị quyền thế cao sang đeo đuổi Thanh Nga thì hầu hết là những người đã có gia đình, vợ con đùm đề… Thanh Nga tiến tới không được, mà từ chối quyết liệt cũng không phải dễ. Bà bầu Thơ sợ Thanh Nga sẽ phải hứng chịu những trận đòn ghen tàn nhẫn như cô vũ nữ Cẩm Nhung đã bị, nhưng không tiếp những người có quyền thế hàng đêm lảng vảng nơi hậu trường gánh hát theo đuổi Thanh Nga thì bà lại sợ… vì bà thừa biết làm mất lòng các ông tướng thời ấy, thì cầm chắc là đoàn hát của bà sẽ khó lòng mà đứng nổi. Bà chỉ cầu mong Thanh Nga có một người chồng bình thường như bao cô gái khác.
Đời tư của nghệ sĩ nổi danh thường bị các ký giả đưa lên báo, gây dư luận. Nhưng riêng Thanh Nga thì lúc đó không có tờ báo nào đề cập tới đời tư của cô. Cô hát hay quá, cô đối với mọi người thật từ tốn, dễ thương. Người ta cũng có cảm tình yêu thương cô và mẹ cô, ai cũng muốn bảo vệ cho cô và mọi người đều thông cảm rằng Thanh Nga đang ở vào một vị trí tế nhị, khó xử và mọi việc xảy ra đều ngoài ý muốn của cô và gia đình cô. Nhưng phải công tâm mà nói, không ai biết đích xác “ông nào” mới thật sự được Thanh Nga đáp lại tình yêu, vì cô không hề đi chơi riêng với bất cứ người nào.
Từ năm 1961, các nghệ sĩ tiên phong như Phùng Há, Năm Châu, Kim Cúc, Thanh Loan trực tiếp dạy cho Thanh Nga ca diễn nên Thanh Nga càng sáng chói trên sân khấu qua các vai: Mã Nhi Nương Bửu trong tuồng Gió ngược chiều (Hữu Phước vai Duy Bạt), vai Loan trong Đoạn tuyệt (Thành Được vai Dũng, Việt Hùng vai Cậu ấm Thân), Điêu Thuyền trong Phụng Nghi Đình…
Diễn viên đoàn Thanh Minh Thanh Nga lúc này thật hùng hậu, dàn kép trẻ có các giọng ca vàng như Út Trà Ôn, Hữu Phước, Thành Được, Thanh Tú; các cô đào đẹp, ca hay, diễn giỏi có Út Bạch Lan, Ngọc Giàu, Ngọc Nuôi, Bích Sơn, Thanh Thanh Hoa, Mộng Tuyền… Diễn viên dàn bao có những ngôi sao như: Hoàng Giang, Việt Hùng, Minh Điển, Văn Ngà; diễn viên hề có Kim Quang, Bảo Quốc, Ba Vân, Châu Hí. Lại gặp lúc Hà Triều Hoa Phượng về đưa một loạt tuồng: Nửa đời hương phấn, Con gái chị Hằng, Đêm vĩnh biệt, và một số tuồng xã hội nổi tiếng của Hoàng Khâm, Nguyễn Phương, Kiên Giang, Thiếu Linh, Lê Khanh, Mộc Linh… Thanh Nga lúc nào cũng thủ vai chính, các diễn viên xuất sắc khác bao quanh, đưa cô lên đến tột đỉnh vinh quang. Thanh Nga càng đẹp, càng nổi danh thì những anh chàng si tình càng đổ xô tới, đua nhau cống hiến tiền của, nữ trang, quà cáp, cung phụng mọi nhu cầu.

TNga trong vở Người yêu của hoàng thượng
Có kẻ cho kiến trúc sư và thợ thuyền chở xi măng, sắt, cát đến xây cất lại căn phòng của Thanh Nga trên lầu 4, nhà bà Bầu Thơ ở số 240 ter đường Trần Hưng Đạo. Có người bỏ tiền ra, thuê người trang trí toàn bộ phòng riêng của Thanh Nga. Tiệm may áo dài ở đường Tạ Thu Thâu, tiệm giày dép ở đường Lê Thánh Tôn, tiệm uốn tóc ở đường Trần Hưng Đạo, viện thẩm mỹ chăm sóc sắc đẹp phái nữ ở Tam Đa, đều góp phần chăm sóc sắc đẹp Thanh Nga miễn phí, hãng kem Hynos tặng hàng ngàn cây kem đánh răng để đoàn Thanh Minh Thanh Nga tặng cho khán giả. Người này đến với Thanh Nga vì mê tài sắc, kẻ khác đến để lợi dụng quảng cáo cho món hàng sản xuất của mình, ai đến cũng mượn màu si, mê, vàng thau lẫn lộn.
Tác giả Huỳnh Công Minh từng được bà bầu Thơ giao trách nhiệm chụp ảnh cho đoàn Thanh Minh Thanh Nga (TMTN) trong suốt hơn chục năm, nên cũng giống như Nguyễn Phương, anh có điều kiện gần gũi và có một cái nhìn khá khách quan về nhiều sự kiện quanh Thanh Nga thời ấy. Về mối tình lãng mạn của Thanh Nga với Tài (Hai Vũ), trong đoàn ai cũng biết, nhưng mối tình lãng mạn với soạn giả Hà Triều thì đây là câu chuyện thầm kín giữa hai người mà nhiều năm sau Hà Triều mới thổ lộ cùng Huỳnh Công Minh. Thiển nghĩ đây cũng là một mối tình đẹp và tôn tạo thêm nhân cách của người nghệ sĩ tài danh này… nên chúng tôi cũng đăng tải để bạn đọc hiểu thêm Thanh Nga…
Những phút lãng mạn
Năm Thanh Nga 24 tuổi (1966), trong một dịp đến bàn chuyện tuồng tích với bà bầu Thơ tại nhà riêng ở số 240 ter đường Trần Hưng Đạo, bất ngờ soạn giả Hà Triều được nghe bà kể những dư luận đồn đãi về Thanh Nga từ những năm sau này khi có nhiều sĩ quan cao cấp trong quân đội Sài Gòn và các doanh thương, công kỹ nghệ gia giàu sụ… lui tới thăm đoàn - Hà Triều, có tin lời thím không? Thanh Nga bề ngoài có vẻ như “vui vẻ” với bao nhiêu người lui tới cầu thân… nhưng thím nói thật với Hà Triều, Thanh Nga cho tới giờ phút này vẫn là đứa con gái trong trắng chứ không phải như bao nhiêu kẻ ác mồm, ác khẩu vẽ vời thêu dệt…

Từ trái qua: Tám Vân, Út Bạch Lan, Thanh Nga, Thành Được trong vở Đoạn tuyệt. Soạn giả: Duy Lân
Hà Triều kể lại đã có đôi lần giữa anh và Thanh Nga “đụng độ” như trong một chuyến lưu diễn ở Đà Nẵng. Không biết vì giận hờn ai mà Thanh Nga không chịu ca bài “Lý giao duyên” vô câu đầu trong một buổi tập tuồng do Hà Triều đứng tập. Thấy nhạc sĩ đánh đàn cứ “rao đi rao lại” chờ, mà Thanh Nga không “bắt” lời ca vào, Hà Triều gắt: - Sao không ca… ỷ con bà bầu hả? Thanh Nga khóc ngon lành trong buổi tập sau câu nói của Hà Triều. Vậy mà thay vì phiền hà, bà bầu Thơ lại bộc lộ sự “hài lòng” về chuyện Thanh Nga “nhõng nhẽo” đã bị Hà Triều mắng thẳng tay.
Hà Triều có tài bấm số tử vi, và anh đã được người đẹp nhờ bấm dùm lá số tử vi cho nàng. Lá số tử vi của Thanh Nga đã “hiện” lên rõ ràng: Người chồng đầu tiên của nàng là người đã có gia đình. Đắn đo, suy nghĩ mãi rồi Hà Triều vẫn phải báo tin cho Thanh Nga biết: - Cung phu em xấu lắm. Hà Triều không dám “giải” tiếp trong khi Thanh Nga vẫn thản nhiên vui vẻ vì tưởng anh chỉ phá chơi. Khi nghe Hà Triều bình tĩnh cho biết lời giải ấy là nghiêm túc, Thanh Nga bàng hoàng ôm mặt và ngã người xuống chiếc ghế đối diện với Hà Triều khóc nức nở, và trong tiếng nấc nghẹn ngào, Thanh Nga nói: - Em có tội tình gì mà định mệnh lại bắt em như vậy…?

Thanh Nga trong Đại hội Sân Khấu năm 1964
Sau này, trong một phút cảm hoài, Hà Triều đã kể cho chúng tôi nghe một câu chuyện rất lãng mạn giữa anh và Thanh Nga: Sau khi được tôi đến… báo hung tin về “vận mệnh” và “cuộc đời tình ái” của nàng đã thể hiện qua lá số tử vi, Thanh Nga chưa có phản ứng gì khác, cô vẫn kín đáo như từ lâu nay đối với tôi trước mặt mọi người. Mãi đến khi tôi nhận được lá thư do người giúp việc của nàng đích thân cầm đến trao tận tay tôi và bảo: - Cô ba gửi cho anh. Cầm lá thư đầu tiên của Thanh Nga gửi cho tôi, tôi ngạc nhiên tự nhủ chuyện riêng tư mà nàng để cho người giúp việc biết, chắc không có gì quan trọng, nên tôi chưa vội xem, mà xếp lại cho vào túi.
Về đến nhà – lúc đó tôi ở chung với vợ chồng Hoa Phượng tại một vi-la thuê ở đường Cô Giang, Q.II (Quận I bây giờ) sau khi vào phòng riêng tôi mới xem thư. Tôi ngạc nhiên đến bần thần cả người vì trong thư chỉ thấy vỏn vẹn có tờ giấy trắng tinh xếp làm tư, không có chữ nào, một chiếc lá khô nho nhỏ được dán vào giữa tờ giấy và bên dưới chiếc lá khô có chữ ký của nàng… Thanh Nga.
“Tờ giấy trắng… và chiếc lá khô” nằm trong bao thư ấy đã nói lên ý nghĩa gì? Thật là một lá thư độc đáo khiến cho tôi nhớ đến “Lá thư bất hủ” của văn hào Pháp Victor Hugo gửi cho nhà xuất bản: chỉ có một dấu chấm hỏi (?).
Thành Được - Mối tình Sân khấu
Trung tướng T.V.Đ., Thiếu tướng Đ.M., Đại tá L.S. (sau lên chuẩn tướng), Thiếu tá Tr. (em vợ đại tướng C.V.V), Đại úy Quân y H.B.T., Đại úy biệt động quân M (em út của đại tướng D.V.M) là những nhân vật võ biền “có tầm cỡ” lần lượt bị cuốn hút vào thế giới ánh đèn màu. Ấy vậy mà với Thanh Nga, kẻ trước người sau… lần lượt “rút lui có trật tự”. Chỉ còn một người “gan lỳ” quyết đeo bám chờ đợi, đó là Đại úy Mẫn.
Song song với các tướng tá nhà binh tìm đến đoàn hát, Thanh Nga còn được nhiều nhân vật tên tuổi giàu sụ trên các lĩnh vực khác đến “cầu thân” như cậu Th. con trai của chủ một tờ báo lớn ở Sài Gòn; cậu B. em của ông chủ hãng đĩa Asia; cậu Ngh. giám đốc của một hãng kem đánh răng lớn nhất ở Sài Gòn; ông N.T.L. chủ hãng xe đò T.T. và cây xăng lớn trên đường Trần Hưng Đạo… Nhưng “nổi cộm” hơn hết trong giới tài phiệt kể trên quyết chiếm cho bằng được trái tim của Thanh Nga chỉ có hai người là: con của ông bà chủ báo và giám đốc của hãng kem đánh răng “Ông Chà Và”.
Cậu Ngh. đã chính thức cầu hôn với Thanh Nga và bà bầu Thơ có ý thuận lòng. Nhưng sau đó các “thám tử” của Thanh Nga báo lại cho nàng biết “cậu Ngh. đã có vợ con đùm đề” khiến cho bà bầu Thơ rất giận và ngỡ ngàng… Nghe được tin trên, cậu Th. càng tấn công vào thành trì con tim của người đẹp.
Lần ký giao kèo đầu tiên về hát đoàn Thanh Minh Thanh Nga, Thành Được không để ý Thanh Nga, vì bấy giờ Thành Được đã có vợ và Thanh Nga hãy còn nhỏ nên anh xem Thanh Nga như em gái. Sau đó, Thanh Nga đóng nhiều vai đào lớn hát cặp với Thành Được cũng khá “xứng đôi” trong các vở Con gái chị Hằng, Đoạn tuyệt, Người yêu của Hoàng Thượng…

Phùng Há và Thanh Nga (năm 1959). Ảnh: Huỳnh Công Minh
Nhưng cái giao kèo thứ nhì được tôi (Huỳnh Công Minh) đại diện cho bà bầu Thơ ký với Thành Được trong lần tái ngộ này, Thành Được không quan tâm tới số tiền quá ít so với giá trị của anh lúc bấy giờ, mà chỉ quan tâm đến cái tâm điểm mà anh đang hướng tới, đó là Thanh Nga.

Từ trái qua: Soạn giả Viễn Châu, bà bầu Thơ và Thanh Nga (22 tuổi). Ảnh: Huỳnh Công Minh
Sau khi biết con mình đã có “cảm tình đặc biệt” với Thành Được, bà bầu Thơ có mời soạn giả Lê Khanh đến để hỏi ý kiến: - Chị định gả Thanh Nga cho Thành Được, cậu thấy có được không? Chuyện giữa Thành Được – Út Bạch Lan đã thật sự “đường ai nấy đi chưa?” Lê Khanh thành thực đáp: - Chị hỏi thì em phải nói, chuyện giữa Út Bạch Lan với chú Được, theo em thì… đã tan rã rồi, còn chăng chỉ là trên danh nghĩa ở tờ hôn thú của hai người. Còn chuyện chị gả Thanh Nga cho chú Được, theo em Thanh Nga sẽ… không có hạnh phúc khi lấy Thành Được làm chồng. Giải thích rõ hơn về điều mình vừa nhận định, soạn giả Lê Khanh tiếp: - Thành Được là một người vô tâm, bởi tính khí của Thành Được hay bốc đồng “vui đâu chầu đấy”, không thể là người chồng lý tưởng mà cháu Nga mong đợi.

Thanh Nga năm 16 tuổi, nhận Huy chương vàng đầu tiên (năm 1958). Ảnh: Huỳnh Công Minh
Nghe soạn giả Lê Khanh nói về tâm tánh của chàng rể tương lai của mình, bà bầu Thơ vẫn không bỏ ý định gả Thanh Nga cho Thành Được với hai lý do: Sân khấu đang thiếu một anh kép như Thành Được để hát cặp với Thanh Nga và quan trọng hơn là con gái cưng của bà đã tỏ ra “yêu sâu đậm” Thành Được rồi, khó bề chia lìa được, nên bà nói với Lê Khanh: - Chị có cách kềm giữ nó.
Những năm 1965, 1966, 1967, Thanh Nga, Thành Được, Hữu Phước, Ngọc Giàu cùng với các bạn diễn Hoàng Giang, Kim Giác, Minh Điển, Kim Quang đã đưa Đoàn Thanh Minh Thanh Nga lên hàng đầu những đại ban chuyên hát tuồng xã hội. Lúc này tình yêu giữa Thanh Nga và Thành Được đã sâu đậm, ai cũng tưởng hai người có hạnh phúc. Thành Được không còn bay bướm nhưng anh không bỏ tật mê đổi xe hơi và đánh cờ tướng. Mỗi đêm, Thành Được tới rạp rất sớm, không phải để sắm tuồng hay để kiểm soát sân khấu trước giờ trình diễn mà để đánh cờ tướng với anh Năm Ri, quản lý rạp Hưng Đạo lúc bấy giờ.
Thành Được luôn tập tuồng trễ, hát mỗi đêm cũng trễ, lại không chịu học tuồng, chung qui cũng tại mê cờ tướng trong khi Thanh Nga rất nghiêm túc trong nghề nghiệp. Những diễn viên nào có lớp diễn chung với Thanh Nga nhất định không được hát cương, không thể không học tuồng, nếu hát không khớp và không theo đúng kịch bản thì Thanh Nga bực bội, nhiều khi giận phát khóc. Thành Được làm cho Thanh Nga khóc nhiều lần chỉ vì không chú tâm với nghề nghiệp…
Cuộc hôn nhân bất ngờ…
Tôi không nhớ rõ Đại úy Mẫn phụ trách an ninh kho Long Bình gặp Thanh Nga trong dịp nào, nhưng tôi biết đó là người kiên trì nhất theo đuổi Thanh Nga. Thực sự, khi Thanh Nga tuyên bố làm đám cưới với đại úy Mẫn, ai cũng bất ngờ và cứ tưởng là cô chỉ nói lẫy trong lúc đang giận Thành Được.
Tôi còn nhớ đêm đó đoàn diễn vở Sân khấu về khuya của soạn giả Năm Châu ở rạp Hưng Đạo, Thanh Nga đang diễn vai cô đào Giáng Hương và Thành Được vai kép Lĩnh Nam. Đang diễn, cô nhìn xuống khán giả và thấy người tình cũ của Thành Được từ nước ngoài trở về đang ngồi ở ghế thượng hạng mà Thành Được dành mời khách thân hữu của anh. Cùng lúc ấy, cô được biết Thành Được vẫn còn săn đón người phụ nữ này. Cô cảm thấy như bị dối lừa và đau đớn vì chính vở hát cũng có nhân vật thứ ba là Mỹ Tiên, một quý bà giàu có đã lôi kéo Lĩnh Nam rời bỏ Giáng Hương. Sau vở diễn, cô đã rời bỏ Thành Được chính vì nỗi ghen hờn với câu nói đầy uất hận: - Ngày mai trở đi tôi sẽ là… vợ của người khác. Và cô đã làm thật.
Đám cưới của Thanh Nga và Đại úy Mẫn tổ chức tại nhà hàng Đại La Thiên trong Chợ Lớn vào cuối tháng 11 năm 1967. Chỉ có một con đường duy nhất để vào nhà hàng, Đại úy Mẫn đã thuê hơn mười cảnh sát gác trước cửa. Đêm lễ cưới của Thanh Nga, các ký giả kịch trường nổi tiếng từng viết nhiều bài ca ngợi tài sắc cô như Trần Tấn Quốc, Hoài Ngọc, Lê Hiền, Nguyễn An Ca, Phong Vân và hai nghệ sĩ tiền phong là Năm Châu, Phùng Há đều không đến dự. Lễ cưới về hình thức như là buổi tiệc giới thiệu Đại úy Mẫn và Thanh Nga, không có ký hôn thú.
Năm 1968, sau Tết Mậu Thân các đoàn hát đều bị ảnh hưởng lệnh giới nghiêm, hát đêm không được, hát trưa không có khán giả, mà đi lưu diễn các tỉnh cũng không được. Bỗng có tin Đại úy Mẫn bị bắt, bị tù vì lấy đồ trong kho Long Bình bán. Do không có sự trói buộc về tờ hôn thú, không phải vì tình yêu mà thành vợ chồng nên cuộc hôn nhân ngắn ngủi này cũng chấm dứt…
Nhân dịp Tết Kỷ Dậu 1969, Đoàn Thanh Minh Thanh Nga được ông Phạm Duy Lân, Đổng lý văn phòng Bộ Thông tin gợi ý xuất ngoại sang Pháp trình diễn cho Việt Kiều xem. Đối với Bộ Thông tin đó là một công tác tranh thủ tình cảm của Việt Kiều ở Pháp, đối với đoàn hát thì đó là lối ra duy nhất để đoàn có doanh thu và cũng để cho dư luận lắng dịu sự đổ vỡ hôn nhân của Thanh Nga và Đại úy Mẫn. Bà bầu Thơ đồng ý. Vậy là ông Phạm Duy Lân thường xuyên đến giúp đỡ cho bà bầu Thơ giải quyết mọi thủ tục đưa đoàn xuất ngoại. Tất nhiên ai cũng biết ông Phạm Duy Lân đặc biệt quan tâm đến Thanh Nga…
Trong chuyến lưu diễn kéo dài 2 tháng từ nhà hát Maubert đến Pleyel, qua Toulouse và đến các tỉnh miền Nam nước Pháp như Lourdes, Valras plage, Thanh Nga được khán giả Việt Nam ở Pháp nhiệt liệt khen ngợi.
Trở về sau chuyến lưu diễn, Thanh Nga chính thức kết hôn với Phạm Duy Lân.
Năm 1972, Đoàn Thanh Minh Thanh Nga tạm ngưng hoạt động, Thanh Nga đi hát cho Đoàn Việt Nam của bà bầu Thu, vợ của Minh Vương. Sau đó, phần lớn thời gian cô đóng phim hoặc thu truyền hình các tuồng cải lương…
Sau giải phóng 1975, Thanh Nga hạnh phúc được trở lại sân khấu và có lẽ chưa bao giờ cô được sống trọn với nghề như lúc này. Cô toả sáng, uy nghi, xinh đẹp với nhiều nhân vật trong những vở hát mà đến bây giờ, gần 30 năm sau dường như chưa có nghệ sĩ nào thể hiện qua được cô: vai Quỳnh Nga trong Bên cầu dệt lụa, Trưng Trắc trong Tiếng trống Mê Linh, Dương Vân Nga trong Thái hậu Dương Vân Nga…
Nghệ sĩ Thanh Sang cảm nhớ: Thanh Nga diễn vai nào ra vai nấy, những vai giàu sang đài các thì rất sang, rất kiêu kỳ, vào những vai nghèo lại không có chút gì gượng gạo, vẫn bình dị đáng yêu. Cái cách Thanh Nga “nói” mà như diễn, “ca” mà như ru hồn người nghe. Nhiều lúc diễn chung, nghe Thanh Nga nói, nhìn Thanh Nga cười, tôi ngơ ngẩn có khi quên cả tuồng. Đẹp quá… nhân vật tuồng Thanh Nga thủ diễn như vai Trưng Trắc, sao mà oai phong lẫm liệt, đẹp một cách hào hùng. Sau Thanh Nga, tôi chưa thấy có ai diễn được như vậy.
Thanh Nga mất đi, đã để lại một khoảng trống lớn trong làng nghệ thuật cải lương. Và dù đã gần 30 năm qua, hình ảnh Thanh Nga vẫn chưa bao giờ phai mờ trong lòng công chúng…