Linh hồn dưới góc nhìn khoa học

Thế kỷ XIX đánh dấu sự trỗi dậy của thuyết tâm linh và niềm tin rằng con người có thể giao tiếp với ma và linh hồn.

Trong các trường hợp thuật lại rằng họ gặp ma, niềm tin của mọi người thay đổi từ việc tin rằng ma đòi hỏi những thứ của người sống sang tin rằng người sống mong muốn được người chết an ủi.

Tuy nhiên, trong suốt quá trình thay đổi niềm tin như vậy, sự hiện diện của những con ma vẫn là sự giải thích rằng nhiều người chưa thể chấp nhận các giải thích của khoa học mà sẵn sàng cho rằng đúng là có những tiếng động lạ kỳ trong bóng tối và đó là do ma gây ra. "Ma thực sự là cái khiến người ta dựng tóc gáy trong đêm", Giáo sư Dillinger nói.

Linh hồn lượng tử: Ranh giới giữa khoa học và siêu hình học

Con người luôn có tính tò mò, khám phá về nguồn gốc và sự kết thúc của cuộc sống. Chúng ta có linh hồn không? Linh hồn là gì? Linh hồn đi đâu sau khi chết?

Những câu hỏi này đã gây rắc rối cho vô số triết gia, nhà tôn giáo và nhà khoa học. Trong lĩnh vực khoa học, có một nhà toán học vật lý nổi tiếng không chỉ có đóng góp đáng kể cho lý thuyết lỗ đen mà còn đưa ra một quan điểm mang tính "cách mạng": linh hồn con người là một dạng lượng tử có thể quay trở lại vũ trụ sau khi chết. Ông là Roger Penrose, người đoạt giải Nobel Vật lý năm 2020.

Nhiều người có thể nghĩ về câu hỏi này, điều gì sẽ xảy ra với ý thức con người khi mạng sống của một người kết thúc?

Phải chăng sự kết thúc của cuộc đời có nghĩa là sự kết thúc của mọi thứ? Con người có linh hồn không? Những câu hỏi này không dễ trả lời vì chúng chạm đến ranh giới giữa khoa học và siêu hình học.

Khoa học dựa trên sự kiện và bằng chứng, trong khi siêu hình học dựa trên niềm tin và cảm xúc. Nhưng đôi khi, có một số sự giao thoa và va chạm giữa khoa học và siêu hình học, chẳng hạn như việc nghiên cứu về linh hồn.

Nói đến linh hồn, chúng ta phải nhắc tới một câu hỏi, đó là: sự sống là gì? Trong 13,7 tỷ năm kể từ khi vũ trụ ra đời, rất nhiều thứ đã ra đời, trong đó thứ phức tạp và bí ẩn nhất chính là sự sống.

Vậy cuộc sống là gì? Các ngành khác nhau có định nghĩa khác nhau, nhưng từ góc độ sinh học, sự sống đề cập đến một chức năng sinh học có thể hoàn thành quá trình tăng trưởng, sinh sản, trao đổi chất và các chức năng sinh học khác của chính nó bằng cách trao đổi vật chất, năng lượng với thế giới bên ngoài và có thể thích ứng với những thay đổi của môi trường bên ngoài...

Thế giới này được tạo thành từ vật chất, và mọi thứ kể cả sự sống đều được tạo thành từ nhiều loại vật chất khác nhau. Trong mắt nhiều người, sự sống bao gồm các tế bào cực nhỏ, DNA, v.v. Nhưng trên thực tế, nhận thức này không hoàn toàn đúng, bởi cốt lõi của cuộc sống thực ra chính là ý thức.

Giống như vật chất tối, nó là thứ bí ẩn mà hiện nay chúng ta không thể nhìn thấy hay chạm vào được.
Bất kỳ sinh vật nào cũng có một mức độ ý thức nhất định, dù là động vật hay thực vật, dù là dạng sống đơn giản như vi khuẩn và vi rút hay dạng sống cao cấp như con người, chúng đều có ý thức, nhưng sức mạnh của ý thức là khác nhau.

Ý thức của các sinh vật sống như thực vật, vi khuẩn rất yếu, trong khi ý thức của các loài động vật phức tạp lại tương đối mạnh, ý thức của các dạng sống thông minh tiên tiến như con người lại càng bí ẩn và phức tạp hơn.
Là sinh vật có trí tuệ tiên tiến duy nhất trên Trái Đất, con người có ý thức mạnh mẽ nhất, đồng thời, ý thức của con người còn có nhiều bí mật hơn mà chúng ta chưa biết.

Cơ thể sống có thể nói là sự kết hợp của vật chất hữu hình cộng với ý thức huyền bí vô hình, chẳng hạn con người là sinh vật thông minh được cấu tạo từ một cơ thể mà chúng ta có thể nhìn thấy cộng với ý thức huyền bí vô hình. Không một dạng sống nào có thể thoát khỏi một quy luật cơ bản là sinh, lão, bệnh và tử.
Ngay cả những dạng sống thông minh tiên tiến như con người cũng đang già đi từng bước kể từ thời điểm chúng được sinh ra.

Vậy điều gì xảy ra với ý thức khi cơ thể con người ngừng hoạt động? Nó sẽ chết cùng với cơ thể hay tiếp tục tồn tại dưới một hình thức khác? Điều này dẫn tới một giả thuyết khoa học về linh hồn, đó là thuyết linh hồn lượng tử của Penrose.

Roger Penrose, nhà vật lý toán học người Anh, là tiến sĩ của Đại học Cambridge và là giáo sư danh dự của Đại học Oxford. Penrose là bạn tốt của Hawking, ông đề xuất một khái niệm gọi là "điểm kỳ dị", là một điểm có thể tích vô cùng nhỏ và mật độ vô hạn.

Qua tính toán, người ta kết luận rằng một điểm kỳ dị sẽ được hình thành khi một ngôi sao khổng lồ sụp đổ, tức là: hố đen. Trên cơ sở này, Hawking đề xuất rằng có lẽ vũ trụ của chúng ta bắt nguồn từ một điểm kỳ dị như vậy. Lý thuyết này được gọi là "định lý Penrose". Chính vì phát hiện này mà Penrose đã giành được giải Nobel Vật lý năm 2020. Sau này, ông thậm chí còn nêu ra một chủ đề "cấm kỵ" trong giới khoa học, ông tin rằng linh hồn con người sẽ tiếp tục tồn tại ở dạng lượng tử, sau khi chết, linh hồn sẽ rời khỏi cơ thể con người và quay trở lại vũ trụ.

Năm 1989, Penrose viết cuốn sách “The Emperor's New Mind”, trong cuốn sách ông đề xuất rằng dù trí tuệ nhân tạo hiện tại có tiến bộ đến đâu thì có một thứ sẽ không bao giờ có thể sánh được với con người bình thường. Trực giác còn có thể được hiểu là linh hồn, hay ý thức. Theo Penrose, trí tuệ nhân tạo là mọi hoạt động logic và không bao giờ thoát khỏi được đặc tính cơ giới hóa của nó, tuy nhiên những thứ như ý thức chỉ có thể tồn tại trong các hệ lượng tử.

Vậy con người đã phát triển ý thức như thế nào? Câu trả lời của Penrose là trong não bộ con người có rất nhiều electron ở trạng thái vướng víu lượng tử, mỗi khi những electron này sụp đổ, con người sẽ có những suy nghĩ, ý tưởng khác nhau, những electron này tiếp tục sụp đổ và vướng víu và đó chính là thứ gọi là linh hồn hay ý thức.

Nhưng điều này có vẻ khá khoa học, nhưng lý thuyết mà ông đề xuất tiếp theo và lời giải thích của ông về linh hồn lại mang đầy hương vị siêu hình.
Ông cho rằng, sau khi một sinh vật chết đi, linh hồn sẽ không biến mất, thông tin lượng tử trong đó sẽ không bị phá hủy mà sẽ rời khỏi cơ thể và quay trở lại vũ trụ. Lời giải thích này rất giống với khái niệm thần thoại về linh hồn.

Nói một cách đơn giản hơn, linh hồn sẽ tiếp tục tồn tại trong vũ trụ. Theo tuyên bố này, nhiều điều không chắc chắn bất ngờ xuất hiện trong vũ trụ của chúng ta.
Nếu linh hồn bất tử thì nó sẽ đi đâu?

Nghiên cứu khoa học sớm nhất về linh hồn là thí nghiệm cân linh hồn. Năm 1901, bác sĩ phẫu thuật tên là Duncan MacDougall đã tiến hành một thí nghiệm cân linh hồn, bởi trước đó có người đã cho rằng linh hồn có trọng lượng và sau khi chết sẽ rời khỏi cơ thể nên bằng cách đo trọng lượng thay đổi giữa sự sống và cái chết sẽ đo được trọng lượng của linh hồn.

Dựa trên giả thuyết này, Duncan dùng thân phận bác sĩ phẫu thuật của mình để tìm kiếm một số bệnh nhân tình nguyện tham gia thí nghiệm, gần cuối đời họ sẽ được đặt lên một chiếc giường bệnh đặc biệt, có gắn máy đo đặc biệt dưới gầm giường. Sau khi thí nghiệm bắt đầu, ông phát hiện ra một hiện tượng đáng kinh ngạc, trọng lượng của một số người tham gia thí nghiệm đột nhiên giảm 21 gram vào lúc chết, ông tin rằng đây là trọng lượng của linh hồn.